عوامل افزایش بهره وری هر کدام مفاهیم ساده ای دارند ولی بسیار می توانند مهم باشند. از طرفی شناخت عوامل تاثیر گذار بر بهره وری نیز مهم است.

همواره عواملی هستند که باعث رشد پارامتری در کسب و کار می شوند و از طرفی می توان عواملی را به صورت مجزا یا وابسته یافت که ممکن است به طور مستقیم باعث رشد نشوند ولی به عنوان کاتالیزور عمل کرده و سرعت رشد را تغییر دهند.

در این مقاله کمی در مورد عوامل افزایش بهره وری و همین طور عوامل موثر بر بهره وری بحث می کنیم تا آشنایی کلی در ذهن شما شکل بگیرد. با تدبیر فردا همراه باشید 🙂

عوامل افزایش بهره وری

در بحث بهره وری، سخن از ارتباط میان درون داد های یا نهاده های یک سیستم و برون داد های (محصولات یا خدمات) آن است. از این رو تغییر در میزان هر یک از این موارد می تواند بر بهره وری اثر داشته باشد.

افزایش بهره وری می تواند ناشی از پنج رابطه زیر باشد که بین درون داد و برون داد حاکم است:

1. برون داد و درون داد افزایش یافته باشد اما افزایش درون داد به نسبت کمتر  از افزایش برون داد باشد.
2. برون داد افزایش یابد اما درون داد به همان میزان قبلی باشد.
3. برون داد با وجود کاهش درون داد افزایش یابد.
4. برون داد به همان میزان قبلی باشد اما درون داد کاهش یابد.
5. برون داد کاهش یابد اما درون به میزان بسیار بیشتری کاهش یابد.

عوانل موثر بر بهره وری

در بین عوامل گوناگون اثر گذار بر بهره وری دو گروه نقش اصلی دارند:

1. عوامل درونی: که از سوی فرد یا بنگاه اقتصادی یا سازمان، قابل کنترل هستند.
2. عوامل بیرونی: که خارج از کنترل فرد و بنگاه اقتصادی یا سازمان است.

از این رو نخستین گام در راستای عوامل افزایش بهره وری تشخیص دامنه مشکلات در چارچوب دو گروه عوامل درونی و بیرونی است.

عوامل درونی در دو گروه، قابل تقسیم هستند:

1. عوامل سخت افزاری شامل: محصول، ماشین آلات و تجهیزات، تکنولوژی، مواد و انرژی
2. عوامل نرم افزاری شامل: افراد متخصص، سازمان (سیستم)، روش های کار و روش های مدیریت.

عوامل بیرونی در سه گروه تقسیم بندی می شوند:

1. عوامل ساختاری شامل: تغییرات اقتصادی، تغییرات اجتماعی و جمعیتی و …
2. منابع شامل: منابع انسانی، زمین، سوخت، انرژی، مواد خام و …
3. گروه سوم که از دو گروه قبلی مهم و تاثیر گذار تر است، عوامل مرتبط با کارآمدی است، شامل: عملکرد و کارایی دستگاه های دولتی، ثبات مقررات دولتی، میزان فساد اداری، نابرابری، فرصت ها، انحصار گرایی، شفافیت معاملات، اقتدار نظام قضایی، رسانه ها و احزاب آزاد و مستقل، حمل و نقل، فناوری اطلاعات و ارتباطات، سیستم مالی و بانکی، چگونگی اعطای یارانه و کمک و …

پس از آشنایی با عوامل موثر در بهره وری باید دید که چگونه می توانیم، از این عوامل افزایش بهره وری برای افزایش بهره وری استفاده نماییم.

بهترین رویکرد برای افزایش بهره وری، یک رویکرد سه شاخه ای ترکیبی است که بر: انباشت (جذب) سرمایه و سرمایه گذاری، توسعه منابع انسانی و نوآوری های فناوری تمرکز نماید.

برخی از راهبرد های موثر برای رسیدن به این هدف عبارتند از:

1. بهبود اثر بخشی منابع انسانی از طریق آموزش
2. بهبود فرآیند تولید از طریق اتوماسیون (جایگزین ماشین به جای دست)
3. بهبود طراحی تولید از طریق ایجاد تولیدات آسان برای یک پارچه کردن (مونتاژ)
4. بهبود تسهیلات تولید

از نگاه تئوریک، رشد بهره وری نیروی کار، با دو منبع رشد سرمایه سرانه و ارتقای بهره وری کل عوامل رابطه مستقیم دارد.

شاخص بهره وری کل عوامل تولید، بیانگر متوسط تولید به ازای هر واحد از کل منابع تولید است. این شاخص بیان گر برآیند تحولات بهره وری نیروی کار و سرمایه است. شاخص بهره وری کل عوامل تولید، وضعیت اقتصاد کشور را از نظر استفاده بهینه از منابع نشان می دهد.

بهبود بهره وری کل عوامل تولید، می تواند در نتیجه عواملی مانند: مدیریت بهتر منابع تولید (شامل تخصیص بهینه منابع و استفاده بهتر از منابع و امکانات موجود)، افزایش سرمایه انسانی (شامل ارتقای سطح بهداشت و سلامت و افزایش سطح آموزش و مهارت نیروی کار)، افزایش انگیزه نیروی انسانی برای کار بیشتر و بهتر، اصلاح ساختار سنی و جنسیتی و شغلی نیروی کار، خلاقیت و نوآوری و پیشرفت فناوری، رخ دهد.

انواع بهره وری

از دید مرکز بهره وری ژاپن، بهره وری یک اولویت و انتخاب ملی استکه منجر به افزایش رفاه اجتماعی و کاهش فقر می گردد. افزایش قابل توجه بهره وری در تعدادی از کشور ها در دهه های اخیر موجب شده است که ارتقا سطح بهره وری ملی به عنوان یک اولویت در سطح کشور مطرح باشد.

بهره وری جزئی

نسبت ارزش و مقدار محصول به یک طبقه از نهاده را گویند. مثلا محصول به ازای هر نفر ساعت ( معیار بهره وری نیروی کار) یا ارزش و مقدار محصول تولید شده به ازای هر تن مواد اولیه مصرفی (بهره وری مواد) یا بهره درآمد تولید شده به ازای هر ریال سرمایه (بهره وری سرمایه) و نظایر آن.

بهره وری کلی عوامل تولید

نسبت خالص محصول بر مجموع نهاد های نیروی کار و سرمایه. معمولا به ازای خالص محصول، ارزش افزوده و در مخرج کسر مجموع ارزش های نیروی کار و سرمایه را قرار می دهند. این معیار برای برخی از کالا های مصرفی نظیر تلویزیون، ویدئو و کامپیوتر که ۶۵ درصد هزینه تولید آن ها مواد مصرفی تشکیل می دهد معیار مناسبی نمی باشد.

بهره وری کلی

نسبت کل ارزش محصول تولید شده به مجموع ارزش کلیه نهاده های مصرفی است. این شاخص تاثیر مشترک و همزمان همه نهاده ها و منابع (از قبیل نیروی انسانی، مواد و قطعات، ماشین آلات، سرمایه و نظایر آن) در ارتباط با ارزش محصول بدست آمده را اندازه گیری می کند.

منابع مورد استقاده:

با تلخیص و اقتباس از کتاب مدیریت کسب وکار و بهره وری، تالیف حسن مرادی، ۱۳۹۴

تدبیر فردا