مشکلاتی که در تصمیم‌گیری می‌تواند سر راه شما باشد

هر کدام از ما روزانه تصمیمات زیادی را می‌گیرم که می‌تواند بزرگ و یا کوچک باشند. تصمیم‌گیری‌ها می‌توانند در مورد پوشیدن لباس و یا خوردن چه چیزی برای نهار یا شام باشد. تصمیم‌گیری‌های بزرگی نیز می‌توانند از قبیل انتخاب دانشگاه، فرزند داشتن و … برای ما اتفاق بیافتد. برخی از تصمیمات را می‌توانیم در چند ثانیه بگیریم و این در حالی است که تصمیم‌گیری‌های دیگر و مهم نیز زمان زیادی را خواهند گرفت. حال ممکن است هر یک از ما روش‌های تصمیم‌گیری مختلفی داشته باشیم تا بهترین آنها را برای تاثیر گذاری و موفقیت بگیریم. اما، علاوه بر این روش‌ها در بسیاری از موارد ممکن است مشکلاتی که در تصمیم‌گیری می‌تواند سر راه باشد باعث اشتباه شما شود و نتیجه را کاملا برعکس کند. برای همین در ادامه به بررسی برخی از آنها خواهیم پرداخت تا دریابید که کدام اشتباهات و موانع تصمیم‌گیری می‌تواند در انتخاب‌هایی که هر روز انجام می دهید تاثیر بگذارد.

چرا قادر به گرفتن بهترین تصمیم‌گیری‌ها نیستیم؟

تصمیم‌گیری‌ در مورد پیدا کردن شغل، خانواده و زندگی و … همیشه آسان نیست. نکته مهم در حین تصمیم‌گیری تشخیص مهمترین و مفیدترین وضعیت و توانایی دل کندن از برخی علایق و احساست است تا بتوانید به خوبی بهترین‌ها را برای خود برآورده کنید. شما باید بتوانید هر موردی را در کنترل خود داشته باشید. مثلا اگر فردی بیش از حد اعتماد به نفس داشته یا فاقد اعتماد به نفس باشد، تصمیمات ضعیفی خواهد گرفت. در تصمیم‌گیری راه های مختلفی وجود دارد تا بتوانید از تله‌ها و اشتباهات در امان بمانیم. این اشتباهات نمی‌گذارند درست بیاندیشیم. پس باید بدانیم چه مواردی می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری تاثیر گذار باشند.

اکتشافی (هیوریستیک)

مشکلات تصمیم گیری غالبا نتیجه تکیه بیش از حد به میانبرهای ذهنی است که در گذشته جوابگو بوده‌اند. روش اکتشافی نوعی میانبر ذهنی یا قاعده انگشتی است که به رغم داشتن مسیر فکری روشن‌تر باعث خواهد شد در تصمیمات خود نیز خطاهایی داشته باشیم. روش هیوریستیک باعث داشتن نتیجه‌گیری سریع در بسیاری مواقع خواهد شد. ولی بهتر است بدانید که در برخی مواقع نیز باعث سوتفاهم شده و اشتباه می‌کنیم. خطاهای روش اکتشافی بر دو نوع است که عبارتند از :

• نمایندگی اکتشافی: شامل قضاوت در مورد احتمال وقوع رویدادی مشابه است که قبلا صورت گرفته است. در این مورد می‌توان قماربازان را مثال زد که با توجه به بردن و یا باختن خود نتیجه بازی آینده را پیش‌بینی می‌کنند. این در حالی است که، بازی‌ها به یکدیگر وابسته نیستند و پیروزی یا از باختن آنها کاملا تصادفی و با توجه به شانس خواهد بود.
• خطای اکتشافی دسترسی: این مورد شامل قضاوت در مورد احتمال وقوع رویدادی بر اساس سرعت ما در یادآوری رویدادی مشابه است. به عنوان مثال، ممکن است شما باور داشته باشید که سقوط هواپیما بیشتر از آن چیزی است که در واقعیت اتفاق افتاده است. ان تفکر تنها به این خاطر است که در حین صحبت در مورد رویدادهای هوایی تعدادی مثال با توجه به موضوع در ذهنتان تصور خواهد شد.

اعتماد به نفس بیش از حد

مشکل دیگری که می‌تواند در تصمیم‌گیری تاثیر بگذارد اعتماد به نفس بیش از حد است. ممکن است این مورد برای شما پیش آمده باشد که گاهی دانش، مهارت و توان قضاوت خود را بیش از آنچه هست می‌دانیم.

در یک آزمایش کلاسیک در سال ۱۹۷۷ با نگاهی به این پدیده محققان باروخ فیشوف، پاول اسلوویس و سارا لیتنشتاین اظهارات متنوعی را در اختیار شرکت کنندگان قرار دادند که دارای دو جواب متفاوت بود. افراد مورد آزمایش باید هر جوابی که به نظرشان درست بود را انتخاب می‌کردند و میزان اعتماد خود را نیز به پاسخ بیان می‌کردند. زمانی افراد می‌گفتند صد در صد مطمئن هستند جواب اشتباه بود و تنها در ۸۰ درصد جواب صحیح بود. علت چیست؟ چرا مردم تمایل دارند در قضاوت‌های خود بیش از حد اعتماد به نفس داشته باشند؟

• در بسیاری از موارد، ممکن است افراد متوجه نباشند که نسبت به یک موضوع خاص چقدر بی اطلاع هستند. در اصل، نمی‌دانند چه مواردی را نمی‌دانند.
• در موارد دیگر، اطلاعاتی که در مورد یک موضوع خاص داریم ممکن است اشتباه باشد یا نه از منابع غیرقابل مطمئن حاصل شده باشد.

یک نمونه از این اعتماد به نفس نوعی تعصب شناختی است که به عنوان اثر Dunning-Kruger معروف است. این تعصب باعث می‌شود افراد بیش از حد هوش و توانایی‌های خود را تحت الشعاع قرار دهند، در واقع آنها را به بی کفایتی خود کور می‌کند.

مهم نیست که علت آن چیست؟ این مهم است که بدانید اعتماد بیش از حد به هر دلیلی باعث تصمیم‌گیری نادرست خواهد شد. تصور کنید که شما با یک دوست به لاس وگاس سفر می‌کنید. شما قبلا چند بار در آنجا حضور داشته‌اید، بنابراین فرض می‌کنید مسیری را که قلبا با دوست خود آمده‌اید کاملا می‌دانید و اصلا یک درصد هم احتمال فراموشی و اشتباه را به خود نمی‌دهید. نتیجه این اشتباه چیزی نیست جز طولانی شدن مسیر و به دردسر افتادن که راه را اشتباه پیموده‌اید.

تعصب ادراکی

آیا شده تا به حال برای شما اتفاقی بیافتد و شما با نگاه کردن به عقب با خود بگویید می‌دانستم گه چنین نتیجه‌ای خواهد داشت؟ در روانشناسی، به نگاه به گذشته و احساس داشتن به اینکه تمامی اتفاقات قابل پیش‌بینی بوده‌اند تعصب ادراکی گویند. می‌تواند ما را به این باور سوق دهد که ما در واقع می‌توانیم عواقب را در موقعیت‌هایی که به احتمال زیاد وابسته‌اند پیش‌بینی کنیم.

به عنوان مثال، یک قمارباز ممکن است به اشتباه باور داشته باشد که می‌تواند نتیجه بازی را به طور دقیق پیش‌بینی کند. در واقع، این چنین نیست و هیچ راهی وجود ندارد که بتواند به ما بگوید چه اتفاقی خواهد افتاد زیرا این بازی بر اساس احتمالات استوار است.
تعصب ادراکی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شود که شما را به این باور برساند که می‌توانستید نتیجه موقعیت‌هایی را که واقعا قابل پیش‌بینی نبودند پیش بینی کنید. در نتیجه، شما ممکن است تصمیمات آینده را بر اساس اطلاعاتی که از اشتباهات گذشته آموخته‌‌اید بگیرید. به جای تکیه بر عوامل مرتبط با وضعیت فعلی، ممکن است در تلاش باشید نتیجه را براساس اعتقاد اشتباه و دیگر تجربیات و احتمالات نامربوط حدس بزنید.

همبستگی موهوم

هنگام تصمیم‌گیری، گاهی اوقات روابطی را می‌بینیم که واقعا وجود ندارند، اما سعی داریم تا بین مسائل ارتباطی ببینیم. به عنوان مثال، ممکن است باور داشته باشیم که دو اتفاق که در یک زمان اتفاق افتاده‌اند با هم مرتبط هستند.

ممکن است به گونه‌ای دیگر باور داشته باشیم که رابطه بین دو متغیر به صورت دائمی خواهد بود فقط به این دلیل که تقریبا در یک زمان رخ داده‌اند. به عنوان مثال، اگر پیشخدمتی در رستوران بی ادب و رفتاری ناشایستی داشته است دوست دارید به اشتباه باور کنید که همه پیشخدمت‌های رستوران بی ادب هستند.

این گرایش به دیدن روابط جایی که هیچ کدام وجود ندارد، در روانشناسی به عنوان یک همبستگی موهوم شناخته شده است. علاوه بر اینکه منجر به اعتقادات معیوب می‌شود، ارتباطات موهوم نیز می‌تواند باعث ایجاد مشکل در روند تصمیم‌گیری شود. به عنوان مثال، تصور کنید که شما قصد به خرید حیوان خانگی دارید. اما مطمئن نیستید که کدام نوع حیوان خانگی را ممکن است بخواهید. تجربه بد کودکی با یک سگ ممکن است شما را به این باور اشتباه سوق دهد که همه سگ‌ها پرخاشگر هستند و تمایل به گاز گرفتن دارند. این امر می‌تواند در انتخاب شما تاثیر بگذارد و بتواند قصد خرید سگ را از نظر شما درو کند این در حالی است که سگ بهترین گزینه فعلی شما است.

در حالی که همه ما دوست داریم باور داشته باشیم که انتخاب‌های خود را بر اساس منطق و عقلانیت انجام می‌دهیم، واقعیت این است که تعدادی از مشکلات تصمیم‌گیری وجود دارد که می‌تواند این روند را پیچیده کند. آگاهی از برخی مشکلات احتمالی ممکن است به شما در تصمیم‌گیری بهتر در آینده کمک کند.